บทที่ 2 การพัฒนาลักษณะนิสัยและมนุษย์สัมพันธ์

กระบวนการในการพัฒนาหรือปรับปรุงบุคลิกภาพ และลักษณะนิสัยที่เกิดขึ้นแล้วให้เป็นไปตามแนวทางที่พึงประสงค์ของสังคม การเสริมบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยนั้นเป็นเรื่องที่ทำขึ้น ภายหลังจากที่บุคคลได้สร้างบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยมาแล้ว การจะเสริมบุคลิกภาพให้ได้ผลดีนั้นควรจะทำเสียแต่ในวัยต้นๆ ของชีวิตคือ ก่อนที่บุคลิกภาพจะฝังรากลึกจนกระทั่งยากต่อการปรับปรุง กระบวนการเสริมบุคลิกภาพอาจจะมีขั้นตอนดังนี้คือ 1. การสำรวจตนเอง เป็นกระบวนการที่บุคคลเริ่มสำรวจบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยของตนเอง เพื่อที่จะได้รู้ตนเองนั้นมีลักษณะบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยอย่างไรบ้างและ บุคลิกภาพที่มีอยู่นั้นควรกับความต้องการของสังคมหรือไม่ เคยมีปัญหาใดในการแสดงบุคลิกภาพบ้างหรือไม่ การสำรวจตนเองจะทำได้ใน 2 ทางคือ 1.1 การวิเคราะห์ตนเอง เป็นการที่บุคคลพยายามค้นหาองค์ประกอบบุคลิกภาพของตนเองเพื่อได้ทราบว่าองค์ ประกอบแต่ละอย่างนั้นมีความสมบูรณ์ถูกต้อง อย่างไรบ้างเมื่อแยกวิเคราะห์องค์ประกอบต่างๆ แล้ว ก็ควรจะประเมินสรุปบุคลิกภาพของตนเองว่าควรจะคงไว้ในส่วนใดและควรจะปรับปรุง ในส่วนใด ที่สำคัญคือผู้วิเคราะห์ตนเองจะต้องยอมรับในข้อบกพร่องเพื่อการแก้ไขต่อไป ด้วย 1.2 การรับฟังความคิดเห็นจากผู้อื่น โดยปกติแล้วมนุษย์จะมีความลำเอียงเข้าข้างตนเองเสมอๆ ดังนั้นการวิเคราะห์ตนเองเพียงประการเดียว อาจจะยังไม่ได้ข้อมูลที่ถูกต้องเพียงพอในการปรับปรุงบุคลิกภาพ จึงจำเป็นจะต้องประเมินตนเองโดยการอาศัยการมองของผู้อื่นว่าเขาคิดอย่างไร ต่อบุคลิกภาพของเรา เพื่อจะได้นำส่วนที่บกพร่องมา แก้ไขต่อไป 2. การรู้จักตนเอง เมื่อบุคคลสำรวจตนเองได้ข้อมูลมากเพียงพอแล้ว บุคคลควรจะประมวลสรุปบุคลิกภาพเพื่อรู้จักตนเองใน 3 ลักษณะคือ 2.1 อุปนิสัยและนิสัยของตนเอง 2.2 ลักษณะส่วนรวมของตนเอง และ 2.3 บทบาทของตนเอง 3. การรู้จักปรับปรุงบุคลิกภาพและลักษณะนิสัย เป็น การนำข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์ตนเองแล้วมาตรวจพบข้อบกพร่องต่างๆ ซึ่งจำเป็นจะต้องมีการปรับปรุง โดยการที่บุคคลจะต้องมองหาลักษณะบุคลิกภาพที่จะเป็นแบบอย่างที่จะใช้ในการ ปรับปรุงต่อไปแล้วพยายามเตือนตนเอง ให้ละทิ้งบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยเดิมที่บกพร่อง แล้วพยายามปฏิบัติตามแบบอย่างของบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยใหม่ การปรับปรุงบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยเป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลาและจะต้องมี ความตั้งใจจริง โดยตัวของบุคคลที่จะปรับปรุงบุคลิกภาพเองจะต้องให้ความเอาใจใส่เป็นพิเศษ ด้วยการยอมรับข้อบกพร่องของตนและผลที่มีต่อตนเองและผู้อื่นเป็นประการสำคัญ ทั้งต้องรู้จักแสวงหาหนทางที่จะช่วยให้ ตนเองได้รับรู้บุคลิกภาพและลักษณะนิสัยที่สร้างสรรค์อันควรต่อการเสริมสร้าง ให้เกิดขึ้น และที่สำคัญก็คือการส่งเสริมบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยดังกล่าวนี้ จะต้องไม่ไปกระทบกระเทือนต่อการมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวหรือความเป็นตัวของตัวเอง (ที่มา https://sites.google.com) ปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนาบุคลิกภาพ มยุรี เจริญทรัพย์ และคณะ (2550,หน้า 127) ได้นำเสนอข้อมูลเกี่ยวกับปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนาบุคลิกภาพ ของศาสตราจารย์ดร. จรรยา สุวรรณทัต รองศาสตราจารย์ดร. ดวงเดือน พันธุมนาวิน และอาจารย์เพ็ญแข ประจนปัจนึก ซึ่งได้กล่าวถึงปัจจัยสำคัญในการพัฒนาบุคลิกภาพของมนุษย์ว่ามี 3 ประเภทด้วยกัน 1. พันธุกรรม (heredity) หมายถึง ลักษณะต่าง ๆ ของบรรพบุรุษ ซึ่งถ่ายทอดมายังลูกหลานรุ่นต่อ ๆ มาด้วยวิธีการสืบพันธุ์ อิทธิพลของพันธุกรรมที่ปรากฏจะเห็นได้ชัดมาก ลักษณะทางร่างกาย เช่น รูปร่าง หน้า เพศ สีผม สีของดวงตา สีผิว ลักษณะโครงกระดูก นอกจากนี้ ยังมีอิทธิพลต่อปฏิกิริยาตอบโต้พื้นฐานของแต่ละบุคคล เช่น ระดับความไวในการตอบโต้ การรับรู้ 2. สิ่งแวดล้อม (environment) หมายถึง สภาพภายนอกซึ่งแยกออกจากตัวบุคคลเป็นสิ่งที่มีอิทธิพลในการเสริมสร้างบุคลิกภาพของบุคคล สิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อบุคลิกภาพอันดับแรก ได้แก่ บ้าน การอบรมเลี้ยงดู จะช่วยปูพื้นฐานบุคลิกภาพ เช่น เวลาหนาวมีคนห่มผ้าให้ ได้รับความรักเต็มที่ เด็กจะเกิดพัฒนาความรู้สึกไว้วางใจ มีทัศนคติที่ดีต่อคนรอบข้าง สิ่งแวดล้อมต่อมาที่มีอิทธิพลต่อการเสริมสร้างบุคลิกภาพ ได้แก่ โรงเรียน เพื่อน ครู สังคม วัฒนธรรม ประเพณี และความเชื่อต่าง ๆ 3. ช่วงเวลาในชีวิตของแต่ละบุคคล แสดงถึงระดับพัฒนาการทางร่างกายและจิตใจ อันเกิดจากอิทธิพลร่วมระหว่างพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อมทั้งภายในและภายนอกลักษณะบุคลิกภาพจะเกิดขึ้นในช่วงชีวิตต่าง ๆ ของแต่ละบุคคล เช่น วัยทารก จะเป็นวัยที่เพาะลักษณะนิสัยความไว้วางใจ ซึ่งเป็นลักษณะบุคลิกภาพอันถาวรของบุคคลตลอดไป ปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนาบุคลิกภาพ สามารถสรุปได้ว่า มีปัจจัยทั้งพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม ส่งผลต่อบุคลิกภาพ อีกทั้งการพัฒนาบุคลิกภาพของมนุษย์ไม่มีการหยุดนิ่ง เนื่องจากมนุษย์มีการเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ที่เข้ามาในแต่ละช่วงของชีวิต บุคลิกภาพและความสำเร็จ นอกจากความรู้ เชาวน์ และความขยันขันแข็ง บุคลิกภาพเป็นสิ่งสำคัญยิ่งอีกอันหนึ่งที่ทำให้คนบรรลุความสำเร็จในอาชีพการงานต่าง ๆ คนที่พยายามที่จะสำเร็จเป็นฤาษีชีไพรเท่านั้นที่ไม่ต้องให้บุคลิกภาพเข้าช่วย เพราะอยู่นอกสังคม สมมติว่าคนคนหนึ่งมุ่งหวังจะมีความสำเร็จในการงาน เช่น การค้าหรือการปฏิบัติราชการในบางแผนก คน ๆ นี้ต้องพบกับคนนานาชนิดอยู่เป็นประจำ เขาจะต้องพยายามให้คนเหล่านี้มีปฏิกิริยาที่ดีต่อเขาและที่เป็นประโยชน์ต่อการงานของเขา เขาจะต้องทำให้ผู้บังคับบัญชาเห็นว่าเขาสมควรได้เลื่อนตำแหน่งหรือได้เงินเดือนขึ้น ถ้าการกระทำเช่นนี้ในครั้งแรกไม่สมหวัง เขาจะต้องดัดแปลงแต่งปรุงปฏิกิริยาส่วนรวมของเขาใหม่ เพื่อให้บุคลิกภาพของเขานำความสำเร็จมาให้ตามความปรารถนา ถ้าลองนึกดูให้ดีแล้ว คนทุกคนตกอยู่ในขบวนวิธีดัดแปลงแต่งปรุงบุคลิกภาพอยู่แทบทุกคาบในชีวิต ความเจริญก้าวหน้าของคนอยู่ที่การปรุงแต่งบุคลิกภาพให้เข้ากับสถานการณ์ที่แวดล้อมตนอยู่ ร่างกายของคนพัฒนาขึ้นเพื่อให้คนสามารถทำงานในหน้าที่ ที่ต้องเปลี่ยนไปตามวัยฉันใด บุคลิกภาพของคนก็ต้องพัฒนาขึ้นให้เหมาะสมแก่สถานการณ์แวดล้อมฉันนั้น พัฒนาการของบุคลิกภาพเป็นผลซึ่งเกิดจากการเรียนและการฝึกหัดในทุกๆด้าน ถ้าเราศึกษาบุคลิกภาพชั้นนำของโลก เช่น ประธานาธิบดีโรสเวลต์ จูเลียส ซีซาร์ จะเห็นได้ว่า อำนาจดึงดูดของบุคลิกภาพของคนเหล่านี้ ประกอบขึ้นด้วยพฤติกรรมต่างๆ ที่คนเหล่านี้ค่อยๆ ฝึกทำไปจนเป็นนิสัย นอกจากนี้เราจะเห็นได้ว่า ในระยะต้นๆ ของชีวิตของบุคคลเหล่านี้ เขาได้ดัดแปลง แต่ง ปรุง แบบสวนกับปฏิกิริยาต่าง ๆ อยู่เสมอ แบบอันไหนที่ไม่เหมาะและไม่นำความสำเร็จมาให้ คนเหล่านี้ก็ทิ้งเสีย และแต่ง ปรุงอันใหม่ ๆ ขึ้นมาเสมอ บุคลิกภาพของดาราภาพยนตร์คนสำคัญต่าง ๆ ก็ไม่คงที่ ต้องเปลี่ยนแปลงให้เหมาะสมกับความต้องการของมหาชนอยู่เสมอ ประยุกต์ใช้กับตนเอง แท้ที่จริงแล้ว บุคลิกภาพควรเริ่มจากตนเองก่อน เพราะเนื่องจากพฤติกรรมของแต่ละบุคคลนั้นก็มีความซับซ้อนและแตกต่างกันออกไปตามสถานการณ์ บางบุคคลยังไม่ทราบบุคลิกภาพที่แท้จริงของตนเอง มีผลต่อการทำงาน การอยู่ในสังคม ทฤษฎีที่จะนำมาปรับใช้เพื่อให้เรารู้จักตนเองมากขึ้น คือ ทฤษฎีตัวตน (Self Theory) ของ คาร์ล โรเจอร์ การรับรู้ต้องเริ่มจากรับรู้ตนเองให้ถูกต้องก่อน ให้มองตนเองอย่างถูกต้องแท้จริง นำข้อดีของตนมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด แก้ไขข้อลบ หรือถ้ายังไม่พร้อมที่จะเปลี่ยน ก็ให้รับรู้และหลีกเลี่ยงที่จะเกิดข้อเสียนั้นให้น้อยที่สุด ตามทฤษฎีบอกเอาไว้ว่า บุคคลที่มีประสบการณ์ได้รับการเลี้ยงดูจากครอบครัวที่พ่อแม่ให้ความรักกับลูกโดยปราศจากเงื่อนไข จะมีตัวตนทั้ง 3 ตรงกันค่อนข้างสูง แต่บุคคลแต่ละคนก็ได้รับการเลี้ยงดูในวัยเด็กที่ต่างกัน การมองย้อนไปแล้วนำมาช่วยปรับแก้ไขตนเองในปัจจุบันก็สามารถช่วยได้เช่นกัน ดังนั้นขอเสนอวิธีการปรับใช้ในแต่ละหัวข้อ ดังนี้ 1. ตนที่ตนมองเห็น (Self Concept) รวบรวมข้อมูลตนตามที่ตนมองเห็นออกมาก่อน อาจจะจดบันทึกข้อมูลไว้ตามที่นึกได้ ไม่จำเป็นต้องนึกให้หมดในครั้งเดียว เพราะบางทีเราก็ลืมเรื่องบางอย่างของตนเองได้ มองตามที่เราเคยเห็นว่าตนเองเป็นอย่างไรมาก่อน ไม่จำเป็นต้องปรับเปลี่ยน เพื่อให้ได้ข้อมูลที่แท้จริงที่สุด เริ่มจากรูปร่างหน้าตาภายนอก ลักษณะนิสัยทั่วไป เช่น พูดน้อย ลักษณะนิสัยเวลาเข้าสังคม อาจจะแยกด้วยว่า สังคมที่ทำงาน สังคมเพื่อนมหาลัย เพราะคนหลายคน ตนในแต่ละกลุ่ม แต่ละสถานการณ์อาจจะแสดงไม่เหมือนกัน เช่น ปกติขี้อาย แต่พอเข้ากลุ่มเพื่อนแล้ว พูดเก่ง เป็นต้น 2. ตนตามที่เป็นจริง (Real Self) คือ ตัวตนตามข้อเท็จจริง ข้อมูลคล้ายกับตนที่มองเห็น แต่เป็นสิ่งที่ยากเพราะบางคนอาจจะเข้าข้างตนเอง ไม่ยอมรับรับตามที่เป็นจริงเพราะรู้สึกด้อยกว่าคนอื่น วิธีที่ช่วยได้ นอกจากตนเองมองตนเองแล้ว อาจจะสังเกตจากที่คนอื่นพูดถึงเรา อาจจะเป็นเพื่อนสนิท แต่ต้องมีการกลั่นกรองด้วย เพราะบางคนไม่ชอบเรา อาจจะพยายามพูดให้เราด้อยกว่า บางคนกลัวเราเสียในพูดแต่สิ่งที่ดี ต้องพยายามที่จะตัดข้อมูลที่เป็นเท็จทั้งจากตัวเรา และคนรอบข้างออก การมองตนตามที่เป็นจริงก็ต้องใช้ระยะเวลา ไม่จำเป็นต้องเร่งมองให้ออกในครั้งเดียว 3. ตนตามอุดมคติ (Ideal Self) คือตัวตนที่อยากมีอยากเป็น เป็นข้อมูลที่ทุกคนมีอยู่ในใจอยู่แล้ว แต่บางคนอาจจะปฏิเสธสิ่งที่อยากเป็น แล้วเลือกอย่างอื่นที่ง่ายกว่า ทั้งที่จริงไม่ชอบ เช่น เป็นคนพูดไม่เก่ง อยากพูดเก่งเวลานำเสนองาน แต่เคยลองครั้งแรกแล้วทำไม่ได้ก็สร้างเกราะขึ้นมาด้วยการปฏิเสธสิ่งนั้น ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่ควรทำเพราะข้อมูลที่ได้ก็จะไม่ถูกต้อง ทำให้เราไม่สามารถปรับ ตัวตนของเราได้ ตามทฤษฎีบอกว่าถ้าตัวตนทั้ง 3 ลักษณะ ค่อนข้างตรงกันมาก จะทำให้มีบุคลิกภาพมั่นคง แต่ถ้าแตกต่างกันสูง จะมีความสับสนและอ่อนแอด้านบุคลิกภาพ ดังนั้นเมื่อเราค้นพบตัวตนทั้ง 3 อย่างพบแล้ว เราก็ต้องนำมาปรับเพื่อที่ให้เรามีบุคลิกภาพมั่นคง ตัวอย่าง การพัฒนาตัวตนของนาย ก ตนที่ตนมองเห็น คือ พูดน้อย เก็บตัว ไม่กล้าแสดงความคิดเห็นในที่ประชุม ทำให้ไม่มีผลงาน เพราะไม่กล้าที่จะนำเสนอ ตนตามที่เป็นจริง คือ มีความคิดสร้างสรรค์ แต่กลัวว่านำเสนอไปแล้วจะผิด ทำให้ไม่กล้าเสนอ ตนตามอุดมคติ คือ อยากเป็นคนกล้าแสดงออก เข้าสังคมเก่ง จะได้มีโอกาสเลื่อนตำแหน่ง นาย ก มีตัวตนที่ไม่ต่างกันมากนัก ใช้วิธีการปรับเปลี่ยนบุคลิกภาพเข้าช่วย พยายามฝึกพูด หรือเมื่อคิดงานได้ก็พยายามหัดนำเสนอ และพยายามเข้าสังคม อาจจะไปกับเพื่อนสนิท เพื่อหาเพื่อนใหม่อาจจะเป็นสมาชิกคลับต่าง ๆ เพราะถ้าเราสามารถพูดกับเพื่อนใหม่ได้โดยไม่ประหม่าก็จะทำให้เรากล้าแสดงออกมากขึ้น เป้าหมายสุดท้ายของการพัฒนาบุคลิกภาพคือ “ตัวตนที่แท้จริง” การปฏิบัติตามตัวตนเป็นสิ่งที่บุคคลแสดงจริง เป็นสิ่งที่จำเป็นสูงสุด บุคคลที่ยอมรับความเป็นตัวตนที่แท้จริงของเขาได้ ทำให้เขาได้รับความสุขและสมปรารถนา พวกเขาสามารถเปิดรับประสบการณ์ใหม่ ๆ ได้รับการยอมรับจากคนอื่นและเป็นอิสระไม่ต้องพึ่งพาใคร (Ford,1991) สรุป บุคลิกภาพนั้นเป็นสิ่งกำหนดต่อการประพฤติปฏิบัติของบุคคล ทั้งในการใช้ชีวิตประจำวัน และเป็นปัจจัยต่อความสำเร็จของงาน ซึ่งประกอบไปด้วย เชาว์ปัญญา ซึ่งช่วยในการวิเคราะห์วางแผน การมีเหตุผล แรงจูงใจ ส่วนทางด้านการวางตน การแต่งกาย กริยาท่าทาง กลายเป็นภาพลักษณ์ ซึ่งจะช่วยส่งเสริมความน่าเชื่อถือ และความแตกต่างของทฤษฎี ถ้ามีการศึกษาให้เข้าใจแล้ว เราสามารถนำไปประยุกต์ใช้ให้เข้าใจตนเอง เข้าใจผู้อื่น เพื่อให้การดำเนินชีวิตที่ดีและมีประสิทธิภาพ (ที่มาhttp://www.baanjomyut.com) แนวทางสำหรับการสร้างทัศนคติที่ดี 1. ทำไมจึงไม่ประสบความสำเร็จในการเรียน ถ้าถามว่าอะไรคือต้นเหตุของความไม่สำเร็จในการเรียน คำตอบที่ได้จากการวิจัยและวิเคราะห์ของนักแนะแนวการศึกษาและนักจิตวิทยาหลายคน พบว่าผู้ที่เรียนไม่ค่อยประสบความสำเร็จหรือเรียนแบบไร้ประสิทธิภาพ ได้แก่ผู้เรียนที่มีลักษณะดังนี้ 1. เป็นคนที่ชอบละทิ้งงานไว้ก่อนแล้ว จึงค่อยทำเมื่อถึงนาทีสุดท้าย 2. เสียสมาธิ หันเห ความสนใจไปจากการเรียนได้โดยง่าย 3. เมื่อทำงานที่ยากๆ จะสูญเสียความสนใจ หรือขาดความมานะพยายาม 4. ไม่ได้เรียนเพื่อต้องการความรู้ แต่ใช้เรื่องของการสอบ เป็นเครื่องกระตุ้นการเรียน 5. ไม่มีการวางแผนและตารางการทำงานที่ชัดเจน จะเห็นว่าสาเหตุของความล้มเหลวในการเรียนทั้งห้าข้อนั้นไม่ได้เกิดจากหัวสมองหรือความฉลาดของผู้เรียนเลย แต่เกิดจากความไม่มีวินัย มุ่งมั่น ขยัน และอดทนของตัวผู้เรียนเอง รวมถึงไม่มีการวางแผนที่ดีขณะเรียนด้วย ดังนั้นหนังสือเล่มนี้จะคอยสะกิดเตือนใจ ให้เกิดความมานะอดทน และเสนอแนวทางเพื่อให้นักเรียนนักศึกษาเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ นักเรียนนักศึกษาทราบไหมว่า ทำไมชาวยิวจึงเป็นชนชาติที่ได้รับการยกย่องว่าฉลาดที่สุดในโลก เพราะชาวยิวให้ความสำคัญต่อการศึกษาเล่าเรียนมาก จนมีคำกล่าวในหมู่ชาวยิวว่า “หากท่านไม่ยอมทนความยากลำบากในการเรียน ท่านจะต้องทนความทุกข์ยากจากความโง่เขลา” 2. สร้างทัศนคติที่ดี การที่คนเราจะทำอะไรให้ได้ดีและมีความสุข สิ่งนั้นจะต้องเป็นสิ่งที่เรารักและต้องการจะทำ ฉะนั้นนักเรียนนักศึกษาจะต้องค้นหาความต้องการที่ชัดเจนของตัวเอง สร้างทัศนคติที่ดีต่อตัวเองและการเรียน เพื่อเตรียมความพร้อมที่จะก้าวเดินไปสู่จุดหมายที่หวังไว้ 2.1 ทางเลือกของชีวิต คนส่วนใหญ่มักจะกล่าวว่า “พระพรหมเป็นผู้ลิขิตทางเดินของชีวิต” ประโยคนี้ทุกท่านคงเคยได้ยิน และมีหลายท่านได้เชื่อตามนั้น แท้จริงแล้วทางเดินชีวิตของเราไม่ควรจะให้พระพรหมหรือแม้แต่พ่อแม่ของเราเป็นผู้ลิขิต (พ่อ-แม่ เป็นผู้ให้ชีวิตเรา เราควรกตัญญูต่อท่าน แต่ไม่ควรให้ท่านมากำหนดทางเดินชีวิตของเราใช่ไหมครับ) แล้วชีวิตเราเป็นของใครล่ะ ชีวิตเราก็เป็นของเราเองไงครับ พระพรหมสามารถลิขิตชีวิตเราได้เฉพาะวันเกิดและวันตายเท่านั้น(พระพรหมในที่นี้หมายถึง บุญและบาป อกุศลของคนๆ นั้น) ตรงกลางระหว่างเกิดและตายจะให้เป็นอย่างไรนักเรียนนักศึกษาควรวาดใส่ลงไปเอง ฉะนั้นทางเดินของชีวิตเรา เราควรเลือกเอง ค้นหาตัวเอง ค้นหาว่าเราชอบอะไร อยากเป็นอะไร อยากทำอะไร แค่อย่างเดียวเท่านั้น นักเรียนนักศึกษาจะไปได้ และไปได้ดีด้วย ตัวอย่างเช่น บิลเกตส์ เจ้าพ่อไมโครซอฟ มหาเศรษฐีอันดับต้น ๆ ของโลก เขามีความสนใจซอฟต์แวร์ตั้งแต่ระดับประถมศึกษา และเริ่มต้นทำโปรแกรมคอมพิวเตอร์ขณะเรียนในมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด เขากับเพื่อนชื่อ พอล อัลเลน ช่วยกันคิดและพัฒนาโปรแกรมเพื่อใช้กับคอมพิวเตอร์ประกอบเอง และตั้งคำถามว่าจะเกิดอะไรขึ้นถ้าคนเราทุกคนมีคอมพิวเตอร์ราคาถูกใช้กัน ซึ่งในขณะนั้นเขายังเรียนหนังสือในมหาวิทยาลัย แต่พอเกิดความคิดนั้นขึ้นมาก็เลิกเรียนเพื่อออกมาสานฝัน โดยร่วมกันจัดตั้งบริษัท ไมโครซอฟ ในปี ค.ศ. 1975 และนั่นคือจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงระดับโลกและการสร้างกิจการจนประสบความสำเร็จอย่างยิ่งใหญ่ (แต่เด็กไทยบางคนสอบเข้าจุฬาฯ ไม่ได้แขวนคอตาย อนิจจา) หรืออีกตัวอย่างหนึ่งคือ โซอิจิโร ฮอนด้า นักยนตกรรมเอกของโลก ชีวิตในวัยเด็กของเขายากจนมากครอบครัวมีอาชีพตีเหล็กและซ่อมจักรยาน ชีวิตของฮอนด้านั้นรักเครื่องยนต์กลไกมาตั้งแต่เด็กมีความฝังจิตฝังใจว่าอยากจะเป็นช่าง ใส่เครื่องแบบช่างให้ได้ เมื่อจบชั้นประถมสุดท้ายก็ไม่ได้เรียนต่อ เดินทางเข้ากรุงโตเกียว เข้าทำงานในร้านซ่อมรถยนต์ แต่เขาไม่มีโอกาสทำงานที่เขารัก หน้าที่แรกคือ เลี้ยงลูกเจ้าของอู่ ทนอยู่เดือนกว่าช่างเกิดขาด จึงได้รับหน้าที่เป็นลูกมือช่างจากนั้นด้วยใจรักงานด้านเครื่องยนต์เป็นทุนเดิม จึงมุ่งมั่นทำงานทุกอย่างที่ช่างให้ทำ เมื่อทำมากขึ้นประสบการณ์ก็แก่กล้าในที่สุดฮอนด้าก็กลับบ้านไปเปิดร้านซ่อมของตัวเองบริการลูกค้าอย่างดีที่สุด ทำให้กิจการฮอนด้าขยายผลไปเรื่อย ๆ ในที่สุดจึงเกิดเป็นบริษัทฮอนด้ามอเตอร์ซึ่งมีสาขาทั่วโลก การเรียนก็เช่นเดียวกันเมื่อเรารู้ว่าเราชอบอะไร ให้มุ่งไปและเลือกเรียนในสาขานั้น แต่อย่าลืมศึกษาข้อมูลให้รอบด้าน เช่น สามารถศึกษาต่อในระดับที่สูงกว่าในสาขาใดได้บ้าง สถานประกอบการหรืองานที่รองรับหลังจากการจบการศึกษามีมากน้อยเพียงใด หากสาขาที่เราชอบมีคนเรียนจำนวนมาก มีงานรองรับน้อย เราจะได้เตรียมตัวเพื่อที่จะทำให้ตัวเองมีอะไรที่โดดเด่นกว่าคนอื่นหรืออาจจะหาแนวทางประกอบอาชีพอิสระ อีกทั้งสาขาวิชาเดียวกันที่เปิดสอนต่างสถาบันการศึกษาจะมีจุดเด่นและจุดด้อยที่แตกต่างกันออกไป ควรจะใช้เวลาตรวจสอบสักนิด เพื่อไม่ให้เสียเวลาเปลี่ยนแปลงสาขาที่เรียนในภายหลัง 2.2 สร้างทัศนคติที่ดีต่อตัวเอง คนเรามีหลายประเภท ตั้งแต่คนที่ขาดความมั่นใจในตัวเองจนถึงประเภทที่มีอัตตาสูง อะไรก็ตามไม่ว่ามากไปหรือน้อยไปมันไม่ดีทั้งนั้น องค์ศาสดาเอกแห่งศาสนาพุทธท่านสอนให้เดินทางสายกลาง คนที่มีอัตตาหรืออีโก้ (Ego) สูงไม่ค่อยน่าเป็นห่วง เพราะโดยปกติแล้วคนพวกนี้ล้วนแล้วแต่เป็นคนเก่ง ซึ่งอีโก้ของเขาก็จะทำให้เขาเป็นทุกข์ตามระดับของอีโก้ที่เขามีตามคำของพระท่านนั้นแล แต่กลุ่มที่น่าห่วงก็คือกลุ่มที่ไม่มั่นใจในตัวเอง ชอบดูถูกตนเอง ชอบกล่าวหาตัวเอง ว่าไม่เก่ง สมองไม่ดีบ้าง ทำไม่ได้บ้าง ทั้ง ๆ ที่ยังไม่ได้เริ่มต้นลงมือทำ แค่คิดก็จบกันเสียแล้ว ไม่ได้จะให้นักเรียนนักศึกษามีความคิดที่จะมีอีโก้หรือเข้าข้างตัวเอง แต่ต้องการให้มีทัศนคติที่ดีต่อตัวเอง รู้จักตัวเอง หาจุดบกพร่องของตัวเอง ถ้ารู้ว่าไม่เก่งก็ต้องเรียนให้หนักขึ้น สมองไม่ดีก็ต้องขยันขึ้น ลองลงมือทำในสิ่งที่คิดว่าเราทำไม่ได้ เพียรพยายามแล้วสักวันหนึ่งเราก็จะทำได้ ตัวอย่างที่ดีของความพยายามตัวอย่างหนึ่ง คือความเพียรพยายามของนักวิทยาศาสตร์ชื่อดัง โทมัส เอดิสัน ผู้ประดิษฐ์คิดค้นหลอดไฟ คุณเชื่อไหมว่าเขาต้องทดลองมากกว่า 10,000 ครั้งจึงจะประดิษฐ์หลอดไฟสำเร็จ ถ้าเขาล้มเลิกตั้งแต่ครั้งที่ 71 เราคงไม่มีหลอดไฟใช้กันเป็นแน่ แล้วยังมีพวกมือไม่พายแต่เอาเท้าราน้ำพูดกับเขาว่า คุณล้มเหลวถึง 10,000 ครั้ง แต่เขากลับตอบว่านั้นไม่ใช่ความล้มเหลว แต่เป็นขั้นตอนของความสำเร็จต่างหาก ฉะนั้นคนที่เคารพตนเองนั้นจะประสบความสำเร็จและมีความสุขแน่นอน 2.3 สร้างทัศนคติที่ดีในการเรียน วันนี้อาจารย์งดสอนนะครับ เราจะได้ยินเสียงและสัมผัสได้ถึงความรู้สึกดีใจของนักเรียนนักศึกษาในห้องเรียน บรรยากาศขณะนั้นเหมือนคนถูกหวยรางวัลที่ 1 แต่ถ้าอาจารย์นัดสอนเพิ่มหรือสอนเกินเวลาความรู้สึกมันห่อเหี่ยว หดหู่ จะสอนไปทำไมเยอะแยะ ที่เรียนอยู่ก็ไม่รู้เรื่องอยู่แล้ว เหมือนควายถูกจูงเข้าโรงฆ่าสัตว์ ไม่ใช่นักเรียนนักศึกษาทุกคนที่เป็นเช่นนี้แต่ก็ส่วนใหญ่ใช่หรือไม่ ทำไมถึงเป็นเช่นนี้ คำตอบก็คือ นักเรียนนักศึกษามีทัศนคติที่ไม่ดีต่อการเรียนนั่นเอง แล้ว ทำอย่างไรจึงจะมีทัศนคติที่ดีต่อการเรียน ความจริงก็ไม่ยาก แค่ปรับที่ใจของเราเองและต้องทำให้ใจเราเชื่อว่า การเรียนเป็นการฝึกฝนและพัฒนาตัวเราให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์มากขึ้น พร้อมที่จะดำรงชีวิตอยู่ในสังคมโดยไม่ต้องพึ่งพาใคร ถ้าจะเปรียบเทียบชีวิตเป็นสนามรบ การเรียนก็คือการที่เราฝึกฝนใช้อาวุธต่าง ๆ ก่อนที่จะออกรบจริง ถ้านักเรียนนักศึกษาไม่เคยฝึกใช้อาวุธให้เป็นอย่างชำนาญก็มีโอกาสที่จะตายในสนามรบได้ (ทีมา พระศักดิ์ชัย ลังกาพินธุ์ ดร. จตุรงค์ ลังกาพินธุ์ สร้างทัศนคติที่ดี 13 ) 2.4 เตรียมรับความผิดหวัง เมื่อความผิดหวังมาเยือน เช่น ไม่สามารถที่จะสอบเข้าเรียนในสาขาที่ตนเองปรารถนา หรือในมหาวิทยาลัยที่หวังไว้ได้ ก็ขอให้คิดว่าเราไม่ใช่เป็นคนแรกในประวัติศาสตร์ของโลก ที่ไม่สามารถสอบเข้าเรียนในมหาวิทยาลัยที่เราต้องการได้ ยังมีคนอื่นอีกเป็นหมื่นเป็นแสนที่เป็นและเคยเป็นเหมือนเรา ปัจจุบันนี้มีมหาวิทยาลัยเอกชน มหาวิทยาลัยเปิดอีกมากมายให้เราเลือกเข้าศึกษา เพราะฉะนั้นการสอบไม่ติดไม่ใช่เป็นทุกอย่างของชีวิตมันเป็นเพียงจุดเริ่มต้นเล็กๆ เท่านั้นเอง ลองใช้เวลาว่างไปศึกษาประวัติของเถ้าแก่หรือเจ้าของกิจการดังๆ บางท่านจบแค่ ป.4 หรือบางท่านไม่ได้เรียนมาเลยยังประสบความสำเร็จในชีวิตได้ หรือ ถ้าสอบเข้าเรียนได้แล้วแต่สอบตกหรือถูกรีไทด์ก็ขอให้คิดเช่นเดียวกัน ถ้าจิตใจยังไม่สงบให้ใช้หลักอานาปานสติ (กำหนดรู้ที่ลมหายใจ) พิจารณาลมหายใจเข้า-ออก เพื่อผูกจิตไว้กับลมหายใจเข้าและออก จะได้ไม่ฟุ้งซ่านออกไปภายนอกอันเป็นเหตุให้เครียดวุ่นวายเป็นทุกข์ วิธีการปฏิบัติ : นั่งนิ่งๆ ในท่าสบายที่สุด ไม่ต้องเกร็ง ไม่ต้องฝืน หลับตาครึ่งเดียวมองลงต่ำให้เห็นปลายจมูก นับลมหายใจ ลมหายใจเข้านับ 1, ออกนับ 1, 1-1 ที่ละคู่ 2-2 จนถึง 10-10 แล้วกลับมาตั้งต้น 1-10 ใหม่ ให้ใจสงบอยู่กับลมหายใจสักระยะหนึ่ง เลิกทำแล้วจะรู้สึกสดชื่นขึ้น เพื่อให้ความผิดหวังไม่เป็นพิษแก่จิตใจของเรา เมื่อเราผิดหวังหรือมีปัญหาใดๆ ก็ตามเปรียบเหมือนความมืดในขณะที่เราเริ่มปิดไฟ สายตาของเรายังไม่สามารถจะปรับเข้ากับความมืดได้เราจึงไม่สามารถมองเห็นสิ่งของที่วางอยู่ ถ้ารีบเดินไปก็อาจจะสะดุดหกล้มหัวแตกได้ แต่ถ้าหยุดรอสักพักตาของเราก็จะปรับให้เข้ากับความมืดและมองเห็นสิ่งของที่วางอยู่ เมื่อเดินไปก็คงไม่สะดุดหกล้มแน่นอน ดังนั้นเมื่อผิดหวังหรือมีปัญหาให้หยุดนิ่งสักนิด ตั้งสติ ทำจิตใจให้สงบ ให้เกิดสมาธิแล้วปัญญาในการแก้ปัญหาก็จะเกิดขึ้น(ที่มาพระศักดิ์ชัย ลังกาพินธุ์ ดร. จตุรงค์ ลังกาพินธุ์ ) ทัศนคติที่ดีในการทำงาน ซึ่งประกอบด้วย 7 หัวข้อ โดยในแต่ละหัวข้อนั้น นพ.อนุวัฒน์ ศุภชุติกุล ได้เสนอวิธีการฝึกถามตัวเองเพื่อให้สารมารถสร้างทัศนคติที่ดีได้ ลองตอบคำถามดู แล้วประโยชน์จะบังเกิดแก่ท่าน 1. มีความเชื่อมั่นใจในตนเอง คำถาม คือ เรื่องที่คิดว่าตนเองทำได้ดี คืออะไร (เพื่อสร้างความมั่นใจให้ตนเอง) เช่น คุณเปิ้ล บอกว่า คิดเชิงบวก คุณนก บอกว่าสามารปรับตัวได้เก่ง คุณต่าย บอกว่า จัดแบ่งเวลาได้เหมาะสม เป็นต้น 2. ไม่เกรงที่จะแสดงความคิดเห็น ถามในสิ่งที่ตนเองสงสัยหรือไม่เข้าใจ คนส่วนใหญ่ไม่กล้าถามลองเล่าบทเรียนที่ได้ถามแล้วได้ประโยชน์เล่าประสบการณ์แล้วได้ประโยชน์ในการทำงาน 3. สนใจและชอบการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆตลอดเวลา ในช่วง 1 เดือนที่ผ่านมาได้เรียนรู้สิ่งใหม่อะไรบ้าง หรือ 1 เดือนข้างหน้าอยากเรียนรู้อะไร 4. ค้นหาเหตุผลในการคิดอย่างรอบคอบและรีบทำความคิดนั้นให้เป็นจริง ทบทวนใน 1 เดือนที่ผ่านมา เรานำความคิดหรืออยากจะทำ แล้วนำมาปฏิบัติได้บ้าง 5. ยอมรับฟังคำวิจารณ์ของคนอื่นอย่างเปิดใจ และนำมาปรับปรุงตัวเองให้ดีขึ้น ทำเลยไม่ต้องตอบคำถาม 6. มีอุดมคติในการดำเนินชีวิตที่เหมาะสมกับตัวเองและ เมื่อเกิดความผิดพลาดจะให้กำลังใจตัวเองเสมอๆ ลองคิดดูว่า ว่าเคยทำอะไรพลาดหรือไม่ 7. แข่งขันกับตัวเองไม่ยอมเสียเวลาที่จะเอาผลงานของตนเองไปเปรียบเทียบกับผู้อื่น คำถามชวนคิด 1. เมื่อคุณได้อ่านเรื่องทัศนคติในการทำงานคุณมีความรู้สึกอย่างไร 2. คุณมีความเชื่อมั่นในการทำงานแค่ไหนลองสำรวจตัวเองหรือยัง 3. คุณสนใจและชอบการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆตลอดเวลาหรือเปล่า 4. คุณมีอุดมคติในการดำเนินชีวิตอย่างไร 5. คุณปล่อยเวลาให้ว่างโดยไม่เกิดประโยชน์เลยเป็นประจำหรือไม่อย่างไร ( ที่มา http://gotoknow.org/blog/preyaporn/8962) วิธีการปรับบุคลิกภาพโดยสร้างมนุษยสัมพันธ์ การมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดีกับเพื่อนร่วมงาน หัวหน้า ลูกน้อง สามารถทำงานร่วมกันกับทุกคนได้อย่างราบรื่น ผู้ต้องการประสบความสำเร็จในกิจการของตน จำเป็นต้องใจกว้างพอที่จะรับฟังคำวิพากษ์วิจารณ์จากผู้อื่น และนำมาใคร่ครวญเพื่อปรับปรุงตนเองอยู่เสมอ การปรับปรุงตนเองอยู่เสมอจะทำให้เรารู้จักตัวเองเพิ่มมากขึ้น การนำข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์ตนเองมาปรับปรุงแก้ไขโดยสร้างนิสัยและบุคลิกภาพที่ดีให้เกิดขึ้น ละทิ้งบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยเดิมที่บกพร่อง หันมาปฏิบัติตามแบบอย่างของบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยใหม่ที่สังคมยอมรับว่าดีด้วยความตั้งใจจริง แม้จะใช้เวลาก็ต้องอดทนและเอาใจใส่เป็นพิเศษ การวิเคราะห์ตนเองเพื่อปรับปรุงบุคลิกภาพจะเป็นไปตามแผนภูมิดังต่อไปนี้ แผนภูมิ 1. 4. 2. 3. แผนภูมิแสดงกระบวนการพัฒนาบุคลิกภาพ ที่มา : (ทินวัฒน์ มฤคพิทักษ์ 2536 : 36) กระบวนการพัฒนาบุคลิกภาพ หรือปรับปรุงบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยให้เกิดขึ้นแล้วเป็นไปตามแนวทางที่พึงประสงค์ของสังคม โดยการสำรวจตนเองนั้น เป็นกระบวนการเบื้องต้นที่บุคคลอาจวิเคราะห์บุคลิกภาพของตนด้วยตนเอง หรือการรับฟังความคิดเห็นจากผู้อื่น เพราะการวิเคราะห์ตนเองเพียงอย่างเดียว อาจจะยังไม่ได้ข้อมูลที่ถูกต้องเพียงพอในการปรับปรุงบุคลิกภาพ เนื่องจากบุคคลมักมีความลำเอียงเข้าข้างตนเองอยู่เสมอ จึงจำเป็นต้องอาศัยการมองของผู้อื่นเขาคิดอย่างไรต่อเรา หรือเขาปฏิบัติต่อเราอย่างไร เมื่อได้ข้อมูลแล้วจึงนำมาวิเคราะห์หาข้อแก้ไขปรับปรุงแสวงหาแนวทางที่จะช่วยตนเองให้มีบุคลิกภาพและลักษณะนิสัยที่สร้างสรรค์ ปรับปรุงมิตรภาพ โดยสร้างมนุษยสัมพันธ์กับผู้ร่วมงานและคนใกล้ชิด นักจิตวิทยาได้ศึกษาวิธีปรับปรุงมนุษยสัมพันธ์เพื่อสร้างการยอมรับให้เกิดขึ้นในการสมาคมกับผู้อื่นว่ามีแนวทางดังต่อไปนี้ 1. จงเป็นคนที่เรียบง่าย ไม่จู้จี้จุกจิกเกินไป ไม่เรื่องมาก สามารถร่วมกิจกรรมกับบุคคลอื่นได้อย่างสนุกสนาน อย่าทำตนเป็นคน “ยาก” เป็นต้นว่า สิ่งนั้นก็ไม่รับประทาน กิจกรรมนี้ก็ไม่ชอบ ซึ่งจะก่อความรำคาญให้บุคคลอื่น 2. ให้ความสนใจในผู้อื่นอย่างแท้จริง โดยควรให้ความสนใจในความเป็นไปของผู้ที่ท่านคบหาสมาคมด้วย เช่น สนใจในทุกข์ สุข และกิจกรรมต่าง ๆ ของเขา ถ้าเขาหายไปนานผิดสังเกต ควรไต่ถามติดตามข่าวคราว ถ้าเขามีทุกข์ร้อนอันใดจะได้ช่วยเหลือกันไม่ใช่เป็นลักษณะต่างคนต่างอยู่ตัวใครตัวมัน ถ้าเป็นเช่นนั้นความผูกพันก็จะไม่เกิดขึ้น มิตรภาพอันลึกซึ้งจะไม่เกิด จะมีแต่เพียงความผิวเผินในการอยู่ร่วมกันเชิงสังคมเท่านั้น 3. เห็นคุณค่าของผู้อื่น ให้การยอมรับแก่เขา ความต้องการของมนุษย์ที่สำคัญอย่างหนึ่ง คือ การต้องการความยอมรับจากสังคม ไม่ว่าจะเป็นด้านความสามารถ การแต่งกายรูปร่างหน้าตา ท่วงที ความมีน้ำใจ ฉะนั้นจงหาข้อดีหรือข้อเด่นของบุคคลอื่น แสดงการยอมรับชื่นชมแต่การชมนั้น ต้องชมอย่างงจริงใจ อย่าเสแสร้าง การเสแสร้งจะเป็นตัวทำลายมิตรภาพที่สำคัญ ทุกคนต้องการการยอมรับ การยอมรับจะทำให้เขาภาคภูมิใจและเกิดความเชื่อมั่นในตนเอง ดังนั้น การเห็นคุณค่าและยอมรับผู้อื่นจะช่วยให้ผู้นั้นพัฒนาขึ้น และในเวลาเดียวกันเขาก็จะเกิดทัศนคติที่ดีต่อเราด้วยเท่ากับเป็นการทำให้มิตรภาพมั่นคงขึ้น 4. การทำความเข้าใจผู้อื่น เข้าใจสาเหตุแห่งพฤติกรรมของเขา โดยเข้าใจทั้งเรื่องราวและความรู้สึกของเขา จะช่วยรักษามิตรภาพไว้ได้ เช่น เมื่อเพื่อนมีสีหน้าบึ้งตึง พูดกับเราอย่างไม่เต็มใจ ถ้าเราไม่เข้าใจเราจะโกรธตอบ แต่ถ้ารู้ที่มาของพฤติกรรม เช่น เข้าใจว่าเขามีอารมณ์ขุ่นมัวเพราะปัญหาทางบ้านที่เขากำลังเผชิญอยู่ในขณะนั้น จะทำให้เราโกรธเขาไม่ลง กลับจะทำให้มีเมตตาอยากช่วยเหลือเขา นอกจากนั้นถ้าคิดในแง่ว่ามนุษย์มีข้อผิดพลาดได้ ฉะนั้นถ้าเขาทำสิ่งใดผิดโดยเฉพาะถ้าไม่ได้ตั้งใจ อย่าประนามเขา แต่ให้ข้อคิด และเตือนสติเขา 5. เต็มใจที่จะเข้าร่วมกิจกรรมในสังคม และชักชวนให้ผู้อื่นเข้าร่วมด้วย การเข้าร่วมกิจกรรมในสังคมจะทำให้บุคคลเกิดความรู้สึกว่าตนมีส่วนร่วมในสังคม ดังนั้น จึงควรเข้าร่วมกิจกรรมของสังคม เช่น ในการประชุมเราควรร่วมแสดงความคิดเห็นและเสนอแนะสิ่งที่จะก่อประโยชน์แก่องค์การนั้นและเต็มใจให้ความร่วมมือ และถ้าสังเกตพบว่ามีคนในที่ประชุมไม่แสดงความคิดเห็นไม่มีส่วนร่วมในกิจกรรมใด ควรสนับสนุนให้เขาได้พูดหรือได้ร่วมในกิจกรรมด้วยการได้มีส่วนทำกิจการที่มีจุดประสงค์ร่วมกัน จะทำให้ตัวเราเองและบุคคลนั้นเกิดความรู้สึกว่าตนมีส่วนผูกพันอยู่ในสังคมเดียวกัน และในเวลาเดียวกันเขาก็จะเกิดความรู้สึกผูกพันกับเราด้วย 6. เป็นมิตรในยามยาก เมื่อเพื่อนประสบความทุกข์หรืออุปสรรคในชีวิตจงแสดงความเห็นใจ และให้กำลังใจเขา หรือถ้าช่วยเขาได้ในด้านอื่นจงช่วยอย่างจริงจัง การเป็นมิตรในยามยากสัมพันธภาพอันลึกซึ้งจะเกิดขึ้นได้ 7. ทำให้ผู้อื่นรู้สึกว่าเขามีความหมายต่อเรา เป็นต้นว่าเพื่อนปรับทุกข์ เขาทำให้เรามีความสุข เมื่อเขารู้สึกว่าเขามีความสำคัญต่อเรา เขาจะรู้สึกผูกพันกับเรา ดังนั้นควรให้โอกาสเพื่อนได้ให้ความช่วยเหลือเราบ้าง แม้จะเป็นสิ่งเล็กน้อย 8. รักษาความลับได้ เมื่อเพื่อนมาปรับทุกข์ เล่าเรื่องราวและระบายความทุกข์ของเขาให้ฟัง จงรักษาความลับของเขา อย่าเล่าให้ผู้อื่นฟัง การรักษาความลับจะช่วยให้เกิดความไว้วางใจกัน 9. ทำตนให้เป็นคนร่าเริงแจ่มใส คนที่ร่าเริงจะมีคนอยากคบค้าสมาคมด้วยมากกว่าคนที่เจ้าทุกข์หรือเจ้าอารมณ์ แต่บางคนอาจโต้แย้งว่าบุคคลที่มีปัญหาชีวิต ชีวิตของเขาเต็มไปด้วยขวากหนาม จะให้เขาทำตนร่าเริงได้อย่างไร ปัญหาของแต่ละคนนั้นเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ทุกคนเคยเผชิญปัญหามาแล้ว และในอนาคตก็จะมีปัญหาให้เผชิญอีก แต่ละคนต้องพยายามขจัดปัญหาของตน เป็นต้นว่า ถ้ามีแม่ที่จู้จี้ขี้บ่น หรือเวลาแม่บ่นอย่าโต้ตอบ เพราะจะทำให้เหตุการณ์ลุกลามหนักขึ้น หรือถ้ามีรายได้น้อยก็ควรประหยัดและแสวงหารายได้พิเศษ เพราะจะทำให้เหตุการณ์ลุกลามหนักขึ้น หรือถ้ามีรายได้น้อยก็ควรประหยัดและแสวงหารายได้พิเศษ มีกำลังใจและความมุ่งมั่นที่จะปรับปรุงเศรษฐกิจของตน เมื่อมีหลักยึดและมีโครงการในชีวิตจะมองโลกสดใสขึ้น จิตใจชื่นบาน การแสดงความร่าเริงจะปรากฎออกมาเอง 10. มีอารมณ์ขัน พิจารณาตนเอง ผู้อื่นและสภาพการณ์ต่าง ๆ ในแง่ขบขันเสียบ้างไม่ทำตนเป็นคนเครียดอยู่ตลอดเวลา แต่ต้องระวังว่าการแสดงออกซึ่งอารมณ์ขันของเราจะต้องไม่กระทบกระเทือนจิตใจบุคคลอื่น คือไม่ใช่ทำให้ลักษณะเย้ยหยันผู้อื่น หรือทำให้เขาอับอาย 11. หลีกเลี่ยงการนินทาผู้อื่น เมื่อบุคคลอื่นทำสิ่งที่เราไม่เห็นด้วยหรือน่าตำหนิอย่าวิจารณ์เขาลับหลัง ควรจะพูดให้เขาฟังต่อหน้า ถ้าเขายินดีรับฟังคำวิจารณ์จากเรา และวิจารณ์เฉพาะการกระทำส่วนที่เราไม่เห็นด้วยเท่านั้น ไม่ใช่ในลักษณะว่าเขาเป็นคนไม่มีอะไรดีเลย และให้ข้อเสนอแนะแก่เขา ระวังอย่าให้เขาเกิดความรู้สึกต่ำต้อย และท้อแท้จากข้อวิจารณ์นั้น 12. หลีกเลี่ยงความอิจฉาริษยา ความอิจฉาคือ ความรู้สึกไม่พอใจที่เกิดขึ้นเมื่อคนหนึ่งคนใดมีบางอย่างดีกว่าหรือเหนือกว่าตน ส่วนความริษยาเป็นความไม่มั่นคงทางจิตใจที่เกิดขึ้นเนื่องจากรู้สึกว่ามีคนแย่งความรักหรือ ความชื่นชมไปจากตน และมีความมุ่งร้ายบุคคลนั้นด้วย ความอิจฉาริษยาเป็นอารมณ์ที่เป็นผลเสียแก่ตนเองและบุคคลอื่น ซึ่งควรขจัดอารมณ์นี้ออกไปบางคนอาจโต้แย้งว่าจะหลีกเลี่ยงความอิจฉาริษยาได้อย่างไร ในเมื่อมันเป็นธรรมชาติของมนุษย์ ในบางครั้งเราอาจอิจฉาเพื่อนหรือบุคคลแวดล้อมที่ประสบความสำเร็จและมีสิ่งที่เหนือกว่าเรา ซึ่งมีวิธีแก้ไข ดังนี้ 12.1 พยายามสำรวจว่าเรามีสิ่งใดดีบ้าง ซึ่งจะทำให้เกิดความมั่นคงทางด้านจิตใจ ความอิจฉาริษยาจะได้ลดน้อยลงหรือหมดไป และจะสามารถชื่นชมผู้อื่นได้บ้างเนื่องจากเกิดความมั่นคง ว่าเราก็มีดีไม่ใช่ด้อยไปกว่าเขาทุกด้าน 12.2 ทำกิจกรรมร่วมกับผู้อื่นที่เด่นหรือมีความสามารถ เช่น ชมรมของเราอาจร่วมกันจัดกิจกรรมพิเศษขึ้นเพื่อประชาสัมพันธ์หน่วยงานหรือชมรม การแบ่งหน้าที่กันตามความสามารถของแต่ละบุคคลจะทำให้เกิดผลงานร่วมกัน ถึงแม้ว่าบางคนอาจจะมีความเด่น เนื่องจากหน้าตาดี ฐานะดี หรือมีคุณวุฒิสูง แต่คนในกลุ่มก็จะไม่รู้สึกอิจฉาริษยาเพราะงานสำเร็จได้เพราะความร่วมมือของทุกคน แต่ละคนจึงต้องช่วยกันส่งเสริมความมั่นคงทางด้านจิตใจให้แก่ผู้ร่วมงานทุกคนโดยการแสดงความชื่นชมยกย่อง และชี้ให้เห็นข้อดีให้ตัวของเขาเอง เพื่อให้เขาเกิดความภาคภูมิใจในความเป็นคนดีมีประโยชน์ของตนเอง 13. หลีกเลี่ยงการกล่าวถึงปมด้อยของผู้อื่น จงพยายามหลีกเลี่ยงการกล่าวถึงปมด้อย ของผู้อื่น เพราะย่อมไม่มีใครในโลกมีความดีพร้อมสมบูรณ์ทุกอย่าง แต่ละคนย่อมมีทั้งข้อดีและข้อเสียทั้งสิ้น มนุษย์ทุกคนต่างไม่ต้องการรับคำตำหนิจากผู้อื่น โดยเฉพาะเป็นการตำหนิในสิ่งที่เป็นปมด้อยของเขาเช่น อ้วนไป ผอมไป เสียงแหบ รูปร่างเก้งก้าง ตาโปน ผมหยิกไม่เป็นระเบียบ หรือแม้ว่าความบกพร่องล่าช้า ในการเรียนรู้ของเขา ควรพูดถึงแต่จุดดีของเขาหากจะพูดถึงปมด้อยของเขาในบางครั้งเพื่อให้ข้อคิดและเตือนสติเขานั้นควรพูดด้วยความจริงใจ และมีความหวังดีต่อผู้อื่นนั้นอย่างแท้จริง มนุษยสัมพันธ์ จึงเป็นองค์ประกอบที่สำคัญมากในการอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นในวงสังคม โดยเฉพาะผู้ที่ทำหน้าที่เป็นผู้ประสานงานหรือเป็นฝ่ายประชาสัมพันธ์ของหน่วยงานจะเสริมสร้างบุคลิกภาพ โดยใช้ความมีมนุษยสัมพันธ์เป็นเครื่องมือยังประโยชน์ให้แก่การปฏิบัติภารกิจและความก้าวหน้าในการดำเนินงานทั้งภายในและภายนอกหน่วยงาน วิธีการปรับปรุงมนุษยสัมพันธ์จึงเป็นแนวทางที่นักประชาสัมพันธ์พึงปฏิบัติต่อผู้อื่น เพื่อความสำเร็จในการส่งเสริมสุขภาพจิตที่ดีให้แก่ตนเองและเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน (อ้างอิง : รวิวงศ์ ศรีทองรุ่ง.2539.การพัฒนาบุคลิกภาพในการประชาสัมพันธ์.กรุงเทพฯ: สถาบันราชภัฎเพชรบุรี.)

บทที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับบุคลิกภาพ

ความหมายของบุคลิกภาพ คำว่า “บุคลิกภาพ” เป็นคำที่ใช้กันแพร่หลายจนเกือบกล่าวได้ว่าแต่ละบุคคลที่ใช้คำว่า “บุคลิกภาพ” มีคำจำกัดความของตนเองเกี่ยวกับคำนี้ เช่น ถ้าจะถามคำถามโดยสุ่มตัวอย่างจากคนทั่วไปให้อธิบายคนที่มี “บุคลิกภาพดี” และคนที่มี “บุคลิกภาพไม่ดี” คือบุคคลอย่างไร จะได้คำตอบที่แตกต่างกัน สำหรับนักจิตวิทยาที่ศึกษาเกี่ยวกับ “บุคลิกภาพ” มีความจำเป็นที่จะใช้คำจำกัดความของคำว่าบุคลิกภาพที่ตนเองเลื่อมใสด้วย บุคลิกภาพ ตรงกับภาษาอังกฤษว่า Personality มาจากรากศัพท์ภาษากรีก คือ Persona (Per + Sonar) ซึ่งหมายถึง Mask แปลว่าหน้ากากที่ตัวละครใช้สวมใส่ในการเล่นเป็นบทบาทแตกต่างกันไปตามได้รับ (นักศึกษาจะแก้บุคลิกและนิสัยที่ไม่ดีบางอย่างของตัวเราได้อย่างไร?, เราจะป้องกันบุตรหลานของเราไม่ให้เป็นคนเปราะบางหรือมีนิสัยบางอย่างที่ไม่น่ารัก ไม่น่าคบได้อย่างไร?, ทำไมเรารู้สึกชื่นอกชื่นใจเมื่ออยู่ใกล้ ๆ คนบางคน,คนชนิดไหนที่เราอยากเลือกเป็นเพื่อนสนิทหรือคู่รักของเรา, ตัวของเราเหมาะสมกับงานประเภทใด (ที่มา ศ.ดร.ศรีเรือน แก้วกังวาล) ความหมายหรือคำจำกัดความของคำว่า “บุคลิกภาพ” ที่ยอมรับโดยทั่วไป คือคุณลักษณะ ที่เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละบุคคลแสดงออกโดยพฤติกรรมที่บุคคลนั้นมีต่อสิ่งแวดล้อมที่ตนกำลังเผชิญอยู่ และพฤติกรรมนี้จะคงเส้นคงวาพอสมควร นักจิตวิทยาหลายท่านได้ให้คำจำกัดความของคำว่า “บุคลิกภาพ” ไว้ดังนี้ คลักฮอห์น (Kluckhohn) ได้กล่าวว่าบุคลิกภาพของมนุษย์ทั่วไปจะมีลักษณะร่วม ที่เหมือนกันในฐานะเป็นมนุษย์ และจะมีลักษณะส่วนหนึ่งที่คล้ายกับทุกคนในสังคมและวัฒนธรรมที่ตนเป็นสมาชิก แต่ขณะเดียวกันจะมีคุณสมบัติที่พิเศษเป็นเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร เช่น คนไทยคนใดคนหนึ่งจะมีบุคลิกภาพส่วนตัวร่วมกับ “มนุษย์” โดยทั่วไป และจะมีบุคลิกภาพของตน ออลฟอร์ต (Allphort) ให้คำจำกัดความของคำว่า “บุคลิกภาพ” ว่าเป็นการจัดและรวบรวมเกี่ยวกับระบบทางร่างกายและจิตใจ (Psychophysical systems) ภายในตัวของแต่ละบุคคล และจะมีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ยังส่งผลให้แต่ละคนมีการปรับตัวต่อสิ่งแวดล้อมที่เป็นเอกลักษณ์ไม่ซ้ำ แบบใคร ฮิลการ์ด (Hilgard) ได้ให้ความหมายของบุคลิกภาพว่า หมายถึงลักษณะส่วนรวมของบุคคลแต่ละคนอันเป็นแนวทางในการปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม ซึ่งแต่ละคนมีรูปแบบของ การแสดงออกของพฤติกรรมต่าง ๆ กัน เบอร์นาร์ด (Bernard) ได้ให้ความหมายของบุคลิกภาพว่า หมายถึง ผลรวมทั้งหมดของท่าทาง รูปร่างลักษณะทางกาย พฤติกรรมที่แสดงออก แนวโน้มการกระทำ ขอบเขตความสามารถทั้งที่ซ่อนเร้นอยู่ภายในและที่แสดงออกมา ฮาร์ดแมน (Hartman) ได้ให้ความหมายของบุคลิกภาพว่า หมายถึง ส่วนรวมทั้งหมดที่บุคลิกแสดงออกโดยกิริยาอาการ ความนึกคิด อารมณ์ นิสัยใจคอ ความสนใจ การติดต่อกับผู้อื่น ตลอดจนรูปร่างหน้าตา การแต่งกาย และความสามารถในการอยู่ร่วมกับบุคคลอื่น บุคลิกภาพ หมายถึง คุณลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละบุคคล แสดงออกโดยพฤติกรรมที่บุคคลนั้นมีต่อสิ่งแวดล้อมที่ตนกำลังเผชิญอยู่ และพฤติกรรมนี้จะคงเส้นคงวาพอสมควรลักษณะของแบบแผนพฤติกรรมและแบบแผนการคิดที่เป็นตัวกำหนดลักษณะเฉพาะบุคคลในการปรับตัวกับสิ่งแวดล้อม มนุษย์แต่ละคนมีบุคลิกภาพที่แตกต่างกัน ไม่มีใครเหมือนกันไปทุกอย่าง แม้พี่น้องหรือฝาแฝดก็ตาม ทั้งนี้เพราะมนุษย์แต่ละคนมีความพิเศษและความเป็นหนึ่งในตัวขอแต่ละคน (Unique) จากการศึกษาพบว่าบุคลิกภาพ มีความหมายถึง ลักษณะพฤติกรรมโดยรวมของแต่ละบุคคล ที่แสดงออกท่าทาง ทางความคิด ทางอารมณ์ ได้แก่ การแสดงท่าทาง กิริยา มารยาท การแต่งกาย ความนึกคิด ความเฉลียวฉลาด ความมีน้ำใจ ความเข้าใจ ความสำรวม การแสดงอารมณ์ การวางตนในการสมาคม ซึ่งเหล่านี้จะมีอิทธิพลต่อผู้พบเห็นโดยทั่วไปบุคลิกภาพของมนุษย์จะแสดงลักษณะของบุคคลนั้น ๆ ในด้านต่อไปนี้ 1. ความมีเอกลักษณ์เฉพาะตน (Individuality) ลักษณะที่ทำให้คนนั้นแตกต่างไป จากคนอื่น ๆ เช่น พูดจาโผงผา โอบอ้อมอารี หรือรักสนุก ฯลฯ 2. ความคงเส้นคงวา (Consistency) ของพฤติกรรม เป็นแนวโน้มที่บุคคลมักแสดงพฤติกรรมในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งทุกครั้งหรือบ่อยครั้ง เช่น บางคนเวลาโกรธจะเงียบไม่ยอมพูดจา หรือบางคนโกรธแล้วชอบกรีดร้องและทำลายขว้างปาสิ่งของ เป็นต้น พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 บุคลิกภาพ หมายถึงสภาพสิันจําเพาะคน สรุป บุคลิกภาพ หมายถึงลักษณะโดยรวมของแต่ละบุคคลหรือลักษณะเฉพาะตัวของบุคคลในด้านต่าง ๆทั้งลักษณะภายในและภายนอกและปัจจัยต่างๆอันมีอิทธิพลต่อความรู้สึกของผู้พบเห็น ส่วนภายนอก คือส่วนที่มองเห็นชัดเจน เช่น รูปร่าง หน้าตา กิริยามารยาท การแต่งตัว วิธีพูดจา การยืน การนั่ง ฯลฯ ส่วนภายใน คือส่วนที่มองเห็นได้ยาก แต่อาจทราบได้โดยการอนุมาน เช่น สติปัญญา ความถนัด ลักษณะอารมณ์ประจำตัว ความใฝ่ฝันปรารถนา ปรัชญาชีวิต ค่านิยม ฯลฯ ลักษณะทั่วไปของบุคลิกภาพ โดยทั่วไปนักจิตวิทยาได้แบ่งบุคลิกภาพของบุคคลไว้ 2 ประเภท คือ 1. บุคคลที่มีบุคลิกภาพเปิดเผย (Extrovert) คือ บุคคลที่ชอบที่จะแสดงตัวเองต่อสังคม ต้องการการยอมรับ ชอบที่จะเป็นผู้นำ และเข้ากับผู้อื่นได้ง่าย มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี ไม่ค่อยเก็บความรู้สึก 2. บุคคลที่มีบุคลิกภาพเก็บตัว (Introvert) คือ บุคคลที่ไม่กล้าแสดงออก ชอบที่จะเก็บตัวเอง เป็นนักคิดนักฝัน เก็บความรู้สึกได้ดี มักเป็นคนเจาอารมณ์ มีความวิตกกังวลและค่อนข้างมองโลกในแง่ร้าย ขอบข่ายของบุคลิภาพ 1. ลักษณะทางกาย ได้แก่ รูปร่าง รูปทรง หน้าตา ผิวพรรณ สีผล ความสูง น้ำหนัก ท่าทาง ความปกติขงอวัยวะ ความสมดุลย์ของโครงสร้างร่างกาย กิริยาท่าทาง 2. ลักษณะทางใจ ได้แก่ อารมณ์ สติปัญญา ความจำ จินตนาการ ความถนัด ความสนใจ ความตั้งใจ การคิดด้วยเหตุผลการตัดสินใจ ความอดทน ความเบื่อหน่าย ความโกรธ ความมีน้ำใจ ความกล้า ความกังวล การตกใจ การมีคุณธรรม 3. ลักษณะทางการพูด ได้แก่ การใช้ภาษาพูด การเปล่งเสียง การสื่อสาร ประโยชน์ของการพัฒนาบุคลิกภาพ 1. การมีภาพลักษณ์ที่ดี 2. การเป็นที่ยอมรับของบุคคลอื่น 3. ความเจริญในการงาน ความสําคัญของการเรียนรู้บุคลิกภาพ บุคลิกภาพ มีความสําคัญต่อการดํารงชีวิตในสังคมเป็นอย่างมากดังจะพิจารณาได้จากประเด็น ดังนี้ 1. ความมั่นใจ ผู้มีบุคลิกภาพดีจะมีความมั่นใจในการแสดงออกมากขึ้น และมีโอกาสที่จะประสบความสําเร็จจึงมีมากขึ้น 2. การยอมรับของกลุ่มผู้ที่มีบุคลิกภาพดีย่อมเป็นที่ยอมรับของคนทั่วไป และต้องการที่จะให้อยู่ในกลุ่ม 3. การปรับตัวให้เข้ากับผู้อื่น การที่เรารู้บุคลิกภาพของผู้อื่น ทําให้เราสามารถปรับตัวเข้ากับบุคคล และสถานการณ์ได้ดีขึ้น รวดเร็วขึ้น ง่ายขึ้น 4. ความสําเร็จ ผู้ที่มีบุคลิกภาพดีจะได้เปรียบคนอื่นเสมอ เพราะสามารถสร้างความศรัทธาน่าเชื่อถือแก่ผู้พบเห็น ได้รับความร่วมมือและการติดต่อด้วยดีช่วยให้ทํางานได้สําเร็จง่ายขึ้น 5. เอกลักษณ์ของบุคคล บุคลิกภาพทําให้คนมีลักษณะเฉพาะตัวซึ่งสามารถใช้เป็นแบบอย่างที่ดีและแบบอย่างที่ไม่ดีได้ องค์ประกอบและโครงสร้างของบุคลิกภาพ 1. ลักษณะทางกายได้แก่รูปร่าง หน้าตาสัดส่วน ผิวพรรณ สีผมความสูง น้ําหนักเป็นลักษณะประจําตัวของบุคคล 2. ลักษณะทางใจ ได้แก่ความคิดความจํา จินตนาการความสนใจความตั้งใจการตัดสินใจสติปัญญาเป็นเรื่องเกี่ยวกับสมอง 3. อุปนิสัยได้แก่ความสุภาพอ่อนโยน ความซื่อสัตย์เชื่อถือได้ความเคารพสิทธิส่วนบุคคลไม่เห็นแก่ตัวมีศีลธรรมจรรยาซึ่งเป็นกิริยาที่สอดคล้องกับสภาพของสังคม 4. อารมณ์ได้แก่ความรู้สึกแห่งจิตที่ก่อให้เกิดอาการต่างๆเช่น ตื่นเต้น ตกใจโกรธกล้าหาญหวาดกลัวร่าเริง หดหู่ หงุดหงิดวิตกกังวล ฯลฯ 5. การสมาคมคือกิริยาท่าทีอาการที่บุคคลแสดงต่อผู้อื่น เช่น เป็นคนชอบคบหาสมาคมกับผู้อื่นหรือเป็นคนเก็บตัวเห็นใจผู้อื่น ไม่แยแสผู้อื่น ฯลฯ ซิกมันด์ ฟรอยด์ โครงสร้างของบุคลิกภาพ ซิกมันด์ ฟรอยด์ ได้แบ่งโครงสร้างทางบุคลิกภาพของมนุษย์ออกเป็น 3 ส่วน ประกอบด้วย อิด (Id) อีโก (Ego) และซุปเปอร์อีโก (Superego) อิด (Id) เป็นส่วนประกอบพื้นฐานของบุคลิกภาพ ประกอบด้วยลักษณะทางจิตทุกอย่างที่มีมาแต่กำเนิด เป็นแหล่งพลังทางจิต (psychic energy) รวมถึงพลังทางเพศ ที่ฟรอยด์ เรียกว่า ลิบิโด (libido) รวมทั้งสัญชาตญาณต่าง ๆ ด้วย อิดเป็นส่วนที่ไม่มีเหตุผล (irrational) และทำงานตามหลักความพอใจ (pleasure principle) เนื่องจาก อิดจะไม่ทนทานต่อการเพิ่มพลังงานที่เกิดจากความกดดัน ดังนั้น เมื่อมีความเครียด อิดจำเป็นต้องขจัดความเครียด โดยใช้หลักแห่งความพอใจ (pleasure principle) เพื่อหลีกเลี่ยงความเจ็บปวด การทำงานของอิดประกอบด้วย 2 กระบวนการ คือ ปฏิกิริยาสะท้อน (reflex action) ซึ่งเกิดโดยอัตโนมัติและมีมาตั้งแต่เกิด เช่น การจาม การกะพริบตา เป็นต้น ส่วนกระบวนการที่สอง คือ กระบวนการปฐมภูมิ (primary process) เป็นปฏิกิริยาทางจิตที่พยายามลดความตึงเครียด โดยการวาดมโนภาพของวัตถุ เป็นการเคลื่อนย้ายความตึงเครียด วิธีนี้เป็นการชะลอความตึงเครียดเท่านั้น ไม่สามารถขจัดความ ตึงเครียดได้จริง อีโก (Ego) เป็นส่วนของจิตที่เกิดจากความต้องการ ที่จะตอบสนองความต้องการตามโลกแห่งความเป็นจริง อีโกเป็นส่วนที่ทำหน้าที่ให้บุคคลมีปฏิสัมพันธ์กับคนอื่น ๆ อย่างมีเหตุผลและตามความเป็นจริง อีโกจึงทำงานบนฐานแห่งความเป็นจริง (reality principle) ซึ่งเป็นกระบวนการทุติยภูมิ (secondary process) โดยพยายามควบคุม อิด (Id) ให้อยู่ในร่องในรอย ซุปเปอร์อีโก (Superego) เป็นความรู้สึกนึกคิด ที่เกิดขึ้นภายในใจของบุคคล เป็น มโนธรรมซึ่งประกอบด้วย ค่านิยม ศีลธรรม ประเพณี และอุดมคติของสังคม ที่บุคคลได้รับถ่ายทอดจากพ่อแม่ ซุปเปอร์อีโกจึงทำหน้าที่อยู่บนฐานของอุดมคติ มีเป้าหมายที่จะควบคุมหรือยับยั้งแรงกระตุ้นจากอิด และหว่านล้อมให้อีโกเปลี่ยนเป้าหมายแห่งความเป็นจริงเป็นคุณธรรม ตลอดจนพยายามเหนี่ยวนำให้เกิดความสมบูรณ์ในตนเอง การพิจารณาบุคลิกภาพ การพิจารณาบุคลิกภาพมักจะพิจารณา 3 อย่างดังนี้ 1. อุปนิสัยของบุคคล ที่สำคัญ ได้แก่ 1.1. ความกล้ากับความรอบคอบ คนกล้าตัดสินใจเร็ว เพื่อการกระทำต่อสู้แต่ละคนรอบคอบจะไม่ตัดสินใจอะไร จะหาลู่ทางถี่ถ้วน เชื่องช้า แต่ได้ผลสมบูรณ์ 1.2. ความเยือกเย็นกับความเจ้าอารมณ์ คนเยือกเย็นไม่มีการวินิจฉัยปัญหาด้วยอารมณ์ คนเจ้าอารมณ์จะแสดงออกมา โกรธง่ายหายเร็ว 1.3. การคิดการณ์ไกล กับการคิดเฉพาะหน้า ผู้คิดการไกลจะไม่ยอมรับผลเฉพาะหน้า ตัดสินใจช้า รอบคอบ ส่วนคนคิดเฉพาะหน้าจะไม่รั้งรออะไรตัดสินใจเร็ว โดยไมมีการวางแผนล่วงหน้า ถ้าไม่ทำก็เลิกทำไปเลย 1.4 .การฝักใฝ่ทางศิลปะกับการเป็นนักปฎิบัติ คนที่เป็นนักศิลปะจะมีความอ่อนไหว รักวัยงาม บางครั้งจะเจ้าอารมณ์ เอาแต่ใจ ส่วนนักปฏิบัติการไม่คำนึงถงความงาม คิดถึงผลประโยชน์อย่างรวดเร็ว 2. คุณสมบัติประจำตัว ลักษณะประจำตัวจึงมีเขตกว้างขวางอย่างอุปนิสัยมาก ลักษณะประจำตัวหมดโดยส่วนรวมของแต่ละคน ถือว่า เป็นบุคลิกภาพของบุคคลนั้นๆ 3. บทบาทของบุคคล ทุกคนที่มีสถานภาพ มีตำแหน่ง หน้าที่ และมีบทบาท คนที่แสดงบทบาทที่เหมาะสมย่อมแสดงผลให้คนๆนั้นเป็นคนที่มีบุคลิกภาดี ถ้าบทบาทไม่ขัดแย้งกันก็จะไม่มีปัญหาขัดแย้งกันนัก แต่ถ้าขัดแย้งก็จะมีปัญหาทางบุคลิกภาพ บางอย่างถ้าหนักเลยต้องลดการแสดงบางอย่าง (ที่มานิตยสาร ชีวจิต) การเรียนรู้ทางสังคมและการพัฒนาบุคลิกภาพ ในยุคปัจจุบันได้มีการศึกษาบุคลิกภาพอย่างเป็นวิทยาศาสตร์แต่การศึกษาโดยวิธีการทางวิทยาศาสตร์เท่านั้น ก็ยังไม่สามารถอธิบายบุคลิกภาพของมนุษย์ได้ถี่ถ้วนทุกแง่มุม วิชาการพัฒนาบุคลิกภาพในยุคแรก ๆ ผู้ประกาศทฤษฎีบุคลิกภาพส่วนใหญ่ มักได้รับการศึกษาอบรมและประกอบอาชีพนายแพทย์และจิตแพทย์ส่วนเป็นส่วนใหญ่ เช่น ฟรอยดื และ จุง เป็นต้น คำอธิบายเกี่ยวกับทฤษฎีบุคลิกภาพในยุคต้นๆจึงมักจะได้ข้อมูลจากการสังเกตศึกษาบุคคลในคลีนิก ซึ่งบุคคลเหล่านี้มักอยู่ในสภาพหรือมีลักษณะเป็นผู้มีอารมณ์หวั่นไหวไมมั่นคงอย่างหนักในระยะต่อ ๆ มา บุคคลที่มีความสามารถในวิชาชีพอื่น ๆ ก็ได้ลงมือศึกษาวิชาบุคลิกภาพเช่นกันเพราะทฤษฎีเกี่ยวกับบุคลิกภาพที่ได้ศึกษาค้นคว้ามายังไม่เพียงพอที่จะเข้าใจมนุษย์ในทุกรูปแบบได้ บุคคลอื่นๆที่นำมาเสนอพอเป็นตัวอย่าง อาทิ นักวิทยาศาสตร์(เช่น ไอแซงค์) นักสังคมวิทยา(เช่น ฟรอมม์) นักสถิติ (เช่น แคทเทลล์) และนักจิตวิทยาสาขาต่างๆ โดยตรง (เช่น สกินเนอร์และโรเจอร์) ข้อมูลคือบุคคลที่นำมาเป็นแบบเพื่อศึกษาก็ขยายประเภทไปอย่างกว้างขวาง คือไปสู่บุคคลปกติธรรมดาทั้งเด็กและผู้ใหญ่บ้าง บุคคลผู้มีชื่อเสียงเป็นผู้นำทางความคิดในประวัติศาสตร์บ้าง บุคคลที่ได้รับคำยกย่องในสายวิชาชีพต่างๆบ้าง ชนกลุ่มล้าหลัง เช่น ชาวเกาะ ชาวอินเดียนแดง ชาวเขา ฯลฯ ส่วนวิธีการศึกษาก็มีความละเอียดละออ สลับซับซ้อน ประณีตมากขึ้น ๆ ผลที่ได้จากพัฒนาการวิชาการนี้ก็คือ เกิดแนวคิดเกี่ยวกับบุคลิกภาพของมนุษย์มากมายหลายทฤษฎีสุดจะพรรณนาได้หมดสิ้น ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อบุคลิกภาพ 1. พันธุกรรม สิ่งที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมส่วนมากนั้นเป็นลักษณะทางกาย เช่น ความสูงต่ำ ลักษณะเส้นผม สีของผิว ชนิดของโลหิต โรคภัยไข้เจ็บบางชนิด และข้อบกพร่องทางร่างกายบางชนิด เช่น ตาบอดสี ศีรษะล้าน นิ้วเกิน มือติดกัน ฯลฯ สำหรับลักษณะทางกาย ดังกล่าวนี้ เป็นอิทธิพลของพันธุกรรมที่มีต่อบุคลิกภาพของแต่ละบุคคลทั้งสิ้น นอกจากนี้ นักจิตวิทยาบางท่าน เช่น เครชเมอร์ (Kretschmer) และเชลดอน (Sheldon) ได้กล่าวไว้ว่า ลักษณะทางกายสามารถบ่งบอกถึงลักษณะทางจิตในบางประการได้ เช่น พวกที่มีร่างกายผอมสูง แขนขายาว มักจะไม่ทุกข์ร้อน ชอบคิดฝัน แต่ถ้าจิตใจผิดปกติก็จะมีแนวโน้มที่จะแยกตัวเองออกจากสังคม และมีแนวโน้มที่จะเป็นโรคจิตเภท (Schizophrenia) เป็นต้น อย่างไรก็ตามพัฒนาการไม่ว่าจะเป็นพัฒนาการทางร่างกาย พัฒนาการทางบุคลิกภาพ ล้วนอยู่ใต้อิทธิพลทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อมไปพร้อม ๆ กัน เพียงแต่ว่าพัฒนาการบางชนิดอยู่ใต้อิทธิพลทางพันธุกรรมมากกว่าสิ่งแวดล้อม หรือสิ่งแวดล้อมมากกว่าพันธุกรรม 2. สิ่งแวดล้อม สิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อพัฒนาการของมนุษย์ ทั้งพัฒนาการทางกาย ทางจิตใจและบุคลิกภาพ สำหรับสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลมากที่สุดต่อพัฒนาการของมนุษย์ก็คือบุคลิกภาพอื่น ๆ รอบ ๆ ตัวเรา ครอบครัว กลุ่มคน และวัฒนธรรม สิ่งแวดล้อมที่เป็นมนุษย์ คนอื่น ๆ นี้ จะมีอิทธิพลอย่างมากมายต่อการพัฒนาทางบุคลิกภาพ ทัศนคติ และพฤติกรรม ทางสังคมของมนุษย์ สำหรับลักษณะต่าง ๆ ของบุคลิกภาพของแต่ละบุคคลนั้น สามารถพัฒนาจากการเรียนรู้ทางสังคมที่มีอิทธิพลต่อพัฒนาการของบุคลิกภาพของแต่ละบุคคล ได้แก่ ครอบครัว โรงเรียน กลุ่มคนประเภทต่าง ๆ สังคม และวัฒนธรรม นอกจากนี้ นักจิตวิทยาพัฒนาการเชื่อว่า การถ่ายทอดลักษณะทางสังคมจากคนรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหนึ่งนี้ ทำได้โดยผ่านตัวแทนกลุ่มตัวอย่าง เช่น บิดาหรือมารดาจะถ่ายทอดให้บุตร ครูถ่ายทอดให้นักเรียน พี่ให้น้อง เพื่อนให้เพื่อน เป็นต้น การถ่ายทอดทางสังคมนี้ ส่วนมากเกิดจากการเรียนรู้และการเลียนแบบ ผู้ที่เกี่ยวข้องกับเด็กอาจจะตั้งใจสอนเด็ก ให้รู้จักมารยาทและกฎเกณฑ์ต่าง ๆ ทางสังคมทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้ เกิดการปฏิบัติตาม แต่มีบางครั้งที่ไม่จงใจสอนแต่เด็กก็เรียนรู้โดยบังเอิญ เช่น การมีทัศนคติต่อคนประเภทต่าง ๆ หรือการมีบุคลิกภาพบางประเภท ก็อาจจะเกิดจากการได้รับความสนับสนุนโดยบังเอิญจากบุคคลอื่นเช่นกัน นอกจากนี้ การเลียนแบบยังเป็นการเรียนรู้ทางสังคมที่สำคัญที่สุดอีกวิธีหนึ่ง ซึ่งสามารถอธิบายการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมและการกระทำต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี เช่น การปลูกฝังค่านิยมทางสังคม การสร้างลักษณะทางบุคลิกภาพต่าง ๆ ตลอดจนถึงการมีความรู้สึกผิดชอบชั่วดี และการบังคับตนเอง 3.3 ช่วงเวลาในชีวิตของบุคคล แสดงถึงระดับการพัฒนาการทางร่างกายและจิตใจ อันเกิดจากอิทธิพลร่วมระหว่างพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ระดับพัฒนาการนี้จะเริ่มมีขึ้นตั้งแต่เริ่มปฏิสนธิในครรภ์ของมารดา อิริคสันเชื่อว่าการพัฒนาบุคลิกภาพของมนุษย์นั้น มิได้หยุดอยู่แค่วัยเด็ก แต่มีการพัฒนาลักษณะต่าง ๆ ของบุคลิกภาพอย่างเป็นลำดับตลอดช่วงชีวิต วัยทารกหรือขวบปีแรกของชีวิต จะเป็นวัยที่เพาะลักษณะความไว้วางใจบุคคลอื่น ซึ่งจะเป็นลักษณะถาวรของบุคคลต่อไป บุคลิกภาพอื่น ๆ เช่น ความเป็นอิสระ ความคิดริเริ่ม ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี ความขยันหมั่นเพียร ความเข้าใจและรู้จักตนเอง ความเต็มใจที่จะผูกพันกับบุคคลอื่น ความสามารถในการสร้างหลักฐาน และทำประโยชน์ให้แก่ตนเอง และบุคคลอื่น ความมั่นคงสมบูรณ์ในตนตลอดทั้งความเชื่อในคุณค่าของการทำประโยชน์ให้กับมวลชนก็จะเกิดผลมากน้อยในช่วงต่าง ๆ ของชีวิตบุคคลเป็นลำดับจนถึงช่วงสุดท้ายคือวัยสูงอายุ ช่วงที่ผู้มีอายุบางคนมีลักษณะรักเกียรติศักดิ์ของตนเอง บางคนกลับมีความสิ้นหวังในชีวิต มองไม่เห็นความหมายในการดำรงชีวิต ฯลฯ ช่วงเวลาในชีวิตของบุคคลจึงมีความสำคัญต่อพัฒนาการของบุคลิกภาพของบุคคลนั้น ๆ อย่างยิ่ง บุคลิกภาพของบุคคลประกอบด้วยสิ่งต่าง ๆ ดังนี้ • ด้านกายภาพ หมายถึง รูปร่างหน้าตา ทรวดทรง ท่าทาง การแต่งกาย การเดิน เป็นต้น บุคลิกภาพด้านกายภาพนี้เป็นสิ่งที่ผู้อื่นมองเห็นได้ • ด้านวาจา หมายถึง การใช้ถ้อยคำ น้ำเสียง ซึ่งผู้อื่นจะรับรู้ได้โดยการฟัง ลักษณะต่าง ๆ สะท้อน บุคลิกภาพด้านนี้เช่น การพูดไม่เข้าหูคน การพูดจากระโชกโฮกฮาก การพูดจาน่าฟัง เป็นต้น บุคลิกภาพทางวาจาที่ดีย่อมหมายถึงการพูดจาด้วยน้ำเสียงนุ่มนวล น่าฟังเป็นมิตร และได้สาระ • ด้านสติปัญญา หมายถึง ความสามารถทางการคิดด้านปัญหา ไหวพริบ ความสามารถที่จะมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นได้อย่างเหมาะสม คิดเป็น รู้จักคิด คิดแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้ดี แสดงออกหรือสนองตอบผู้อื่นได้อย่าง “ทันกัน” และ “ทันกาล” • ด้านอารมณ์ หมายถึง การมีอารมณ์ดี คงเส้นคงวา ไม่วู่วามเอาแต่อารมณ์ ฉุนเฉียว โกรธง่าย หรือบางคนมีอารมณ์ร่าเริงมากกว่าอารมณ์อื่น หรือบางคน เครียด เศร้า ขุ่นมัว หม่นหมองอยู่เสมอ • ด้านความสนใจและเจตคติ แต่ละคนย่อมแตกต่างกันไป บางคนไม่สนใจการเมือง ซึ่งบางคนมีความสนใจหลากหลายไม่สนใจเพียงเรื่องใดเรื่องหนึ่งแต่เพียงอย่างเดียว • ด้านการปรับตัว มีผลต่อลักษณะของบุคลิกภาพ ถ้าใช้แบบที่ดีมีพฤติกรรมที่เหมาะสม สังคมยอมรับ จะอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข ตรงกันข้ามถ้าปรับตัวไม่ดีวางตัวในสังคมไม่เหมาะสม ย่อมมีผลเสียต่อบุคลิกด้านอื่น ๆ ไปด้วย คำถามท้ายบท 1. บุคลิกภาพหมายถึงอะไร จะแก้บุคลิกและนิสัยที่ไม่ดีบางอย่างของตัวเราได้อย่างไร? 2. เราจะป้องกันตัวเราไม่ให้เป็นคนเปราะบางหรือมีนิสัยบางอย่างที่ไม่น่ารัก ไม่น่าคบได้อย่างไร? 3.ทำไมเรารู้สึกชื่นอกชื่นใจเมื่ออยู่ใกล้ ๆ คนบางคน?

Personality Development

เอกสารประกอบการสอน วิชา การพัฒนาบุคลิกภาพ (๙๐๕-๑๐๓) (Personality Development) ....................................................................... ๑.คำอธิบายรายวิชา(Course Description) ความหมายและความสำคัญของการพัฒนาบุคลิกภาพ ทฤษฎีทางจิตวิทยาเกี่ยวกับการพัฒนาและการประเมินบุคลิกภาพ สุขภาพจิตและการปรับตัว การพัฒนาบุคลิกภาพด้านการแต่งกาย การใช้ภาษาเพื่อการสื่อสาร การคิดสร้างสรรค์ มารยาททางสังคม ความฉลาดทางอารมณ์ การเสริมสร้างมนุษยสัมพันธ์ ความเป็นผู้นำและผู้ตามที่ดี Concepts and importance of personality development, psychological theories of personality development and personality assessment, mental health and adjustment, Personality development in clothing, language for communication, creativity, social etiquette, emotional quotient, human relations, Leadership and followership ๒.จุดมุ่งหมายของรายวิชา(Course Objective) 1. เพื่อให้นักศึกษามีความรู้ รู้ความหมายและความสำคัญของบุคลิกภาพและมีความรู้เกี่ยวกับวิธีการพัฒนาบุคลิกภาพทุกๆ ด้าน 2. เพื่อให้นักศึกษาสามารถนำความรู้ต่าง ๆ จากการเรียนไปพัฒนาบุคลิกภาพของตนเองและผู้อื่น 3. เพื่อให้นักศึกษามีแนวคิดการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงและพัฒนาบุคลิกภาพในทางที่ดีขึ้น ๓. จุดประสงค์เชิงคุณธรรม (Course Management) สามารถนำความรู้ ทักษะ การแต่งกายไปประยุกต์ให้เหมาะสมกับสถานที่ ในการดำเนินชีวิตอย่างถูกต้อง ซื่อสัตย์ มีธรรมาภิบาลและสัมมาชีพได้